تنبلی چشم، که در منابع تخصصی به آن «آمبلیوپیا» Amblyopia گفته می‌شود، وضعیتی است که در آن بینایی در یک چشم یا در موارد نادر در هر دو چشم، به دلیل عدم هماهنگی بین چشم و مغز، به‌درستی رشد نمی‌کند.
در حالت عادی، مغز هردو چشم را با هم استفاده می‌کند تا تصویری واضح، یکنواخت و با عمق‌بینی (سه‌بعدی) تولید شود. اما در آمبلیوپیا، مغز به‌تدریج چشم بهتر را ترجیح می‌دهد و چشم ضعیف‌تر نادیده گرفته می‌شود.
چرا این موضوع اهمیت دارد؟ اگر به‌موقع تشخیص و درمان نشود، بینایی بهتر در چشم ضعیف‌تر ممکن است دایمی کاهش یابد و مشکلات مثل عمق‌بینی ضعیف، سختی در قضاوت فاصله و حتی انتخاب بعضی حرفه‌ها پیش آید.
از این رو، والدین باید بدانند چه زمانی باید پیگیری کنند و چه مراحلی طی شود.
درک علت‌های تنبلی چشم به والدین کمک می‌کند که زودتر متوجه علائم شوند.
بر اساس منابع معتبر، سه نوع اصلی آمبلیوپیا وجود دارد:
نوع استرابیسمی (Strabismic): چشم‌ها به‌درستی تراز نیستند – یکی ممکن است به سمت داخل یا خارج متمایل شود (مثلاً لوچی) و مغز برای جلوگیری از دوبینی، تصویر چشم منحرف را نادیده می‌گیرد. این چشم سپس ضعیف می‌شود.
نوع انکساری (Refractive): تفاوت چشم‌ها در خطای انکساری (نزدیک‌بینی، دوربینی، آستیگماتیسم) زیاد است؛ مغز تصویر واضح‌تر را انتخاب می‌کند و چشم دارای خطا کمتر استفاده می‌شود.
نوع محرومیتی یا انسدادی (Deprivation): عواملی مثل کاتاراکت مادرزادی، افتادگی پلک (ptosis) یا زخمی شدن قرنیه که ورود نور به چشم را محدود می‌کنند، باعث می‌شوند چشم نتواند به‌طور طبیعی رشد بینایی داشته باشد.
برخی عوامل ممکن است احتمال بروز را افزایش دهند: تولد نارس، وزن کم هنگام تولد، سابقه خانوادگی مشکلات بینایی، بروز دیرهنگام معاینه چشم.
بنابراین، معاینه‌های زودهنگام چشم به‌ویژه بین کودکان خردسال اهمیت دارد.
چون کودکان به‌خوبی نمی‌توانند بگویند «من خوب نمی‌بینم»، والدین باید به علائم زیر توجه کنند:
معاینه دقیق توسط متخصص چشم کودکان یا اپتومتریست الزامی است. مراحل معمول:
هدف درمان این است که مغز مجبور شود چشم ضعیف‌تر را بیشتر استفاده کند، تا مسیر بین چشم و مغز تقویت شود.
س: آیا تنبلی چشم درمان‌پذیر است؟
بله — به خصوص اگر زود تشخیص داده شود. درمان‌هایی مثل عینک، پچ، قطره بسیار مؤثر هستند.
س: آیا فقط یک چشم می‌تواند دچار شود؟
بله؛ اغلب در یکی از چشم‌ها رخ می‌دهد، اگرچه ممکن است هر دو چشم را نیز درگیر کند.
س: آیا کودک من “تنبل” است؟
نه — نام “تنبلی چشم” گمراه‌کننده است. چشم کودکتان انتخاب نمی‌کند که ضعیف‌تر شود، بلکه فرآیندی عصبی–بینایی رخ داده است.
س: آیا استفاده از پچ باعث شده کودک احساس بد داشته باشد؟
بله ممکن است کودک ابتدا مقاومت کند؛ والدین باید با تشویق، توضیح، استفاده از پچ‌های رنگی یا داستان‌گویی به همکاری او کمک کنند.
س: اگر درمان نکنیم چه اتفاقی می‌افتد؟
بینایی چشم ضعیف باقی می‌ماند و ممکن است مشکلات دائمی پیش بیاید، مثل ضعف عمق‌بینی یا ناتوانی در برخی فعالیت‌ها.
تنبلی چشم یا آمبلیوپیا وضعیتی است که اگر به‌موقع مورد توجه قرار گیرد، قابل درمان است. والدین نقش کلیدی در تشخیص زودهنگام و همراهی درمان دارند. با معاینه منظم، رعایت توصیه‌های درمانی، و ایجاد فضای حمایتی برای کودک، می‌توان چشم ضعیف‌تر را تقویت کرد و مسیر سلامت بینایی کودک را تضمین نمود.
تنبلی چشم کودکان، آمبلیوپیا، درمان تنبلی چشم، علائم تنبلی چشم در کودکان، لوچی و انحراف چشم، پچ چشمی، معاینه چشم کودکان، تقویت بینایی کودک
۲۰ آبان ۱۴۰۴
۱۵ باور غلط درباره چشم‌ها را با حقیقت علمی روشن می‌کنیم: نور آبی، عینک، UV، مطالعه در نور کم و لنز؛ همراه با نکات پیشگیری و مراقبت برای سلامت چشم. از خستگی چشم دیجیتال تا برنامه معاینه چشم و انتخاب...
۲۰ آبان ۱۴۰۴
عدسی فتوکرومیک چیست و چگونه کار می‌کند؟ در این راهنما ، سازوکار تغییر رنگ، محافظت UV، سرعت تیره/روشن شدن و تفاوت با عدسی پلاریزه را به‌صورت کاربردی مرور می‌کنیم. مزایا و معایب عدسی فتوکرومیک، عملکرد داخل خودرو، انتخاب جنس و...
۴ مرداد ۱۴۰۴
آیا درمان انحراف چشم فقط با جراحی امکان پذیر است؟
تمامی حقوق این مجموعه متعلق به دکتر امیر اسهرلوس است.
طراحی وب‌سایت: هورماه
