عینک امروز آن‌قدر عادی و روزمره شده که سخت است تصور کنیم زمانی بشر هیچ ابزاری برای اصلاح بینایی نداشت. با این‌حال، تاریخچه عینک پر از کشف و خطاست؛ از سنگ‌ها و شیشه‌های ساده برای بزرگ‌نمایی تا عینک‌های دیجیتال و هوشمند امروزی که با گوشی و اینترنت همگام می‌شوند.
در این مقاله، سیر پیدایش و تکامل عینک را از تمدن‌های باستانی تا قرن ۲۱ مرور می‌کنیم؛ می‌بینیم عینک چطور از یک ابزار علمی کمیاب، به وسیله‌ای کاملاً در دسترس و حتی به یک اکسسوری مهم در دنیای مد تبدیل شده است.
گرچه «عینک» به شکل امروزی در دوران باستان وجود نداشت، اما انسان‌ها خیلی زود فهمیدند که می‌توان با بازی کردن با نور و شیشه، تصویر را بزرگ‌تر و واضح‌تر دید.
در برخی منابع تاریخی به رومی‌ها و یونانیان اشاره شده که از کره‌های شیشه‌ای یا ظروف پر از آب برای بزرگ‌نمایی نوشته‌ها استفاده می‌کردند؛ یعنی یک نوع «ذره‌بین اولیه» که پیش‌درآمد عدسی‌های اصلاحی امروزی بود.
روایت‌های دیگری از استفاده از سنگ‌های شفاف یا زمرد برای دیدن درخشان‌تر صحنه‌ها سخن می‌گویند. این ابزارها هنوز عینک طبی به معنای دقیق نبودند، اما یک نکته مهم را ثابت کردند:
اگر شکل و جنس مناسب انتخاب شود، می‌توان نور را کنترل کرد و بهتر دید.
همین کشف ساده، پایه‌ی شکل‌گیری علم اپتیک و طراحی اولین عدسی‌ها شد.
آنچه ما امروز به‌عنوان «عینک» می‌شناسیم، در قرون وسطی و در اروپا متولد شد.
پیش از عینک‌های واقعی، راهبیون و کاتبان در اروپا از «سنگ‌های مطالعه» استفاده می‌کردند؛ تکه‌هایی نیم‌کروی از شیشه یا کریستال که روی نوشته قرار می‌گرفت و حروف را بزرگ‌تر می‌کرد. این ابزار برای افرادی که دچار پیرچشمی بودند، نجات‌بخش بود.
طبق پژوهش‌های تاریخی، اولین عینک‌های واقعی در اواخر قرن سیزدهم میلادی (حدود سال‌های ۱۲۸۰ تا ۱۳۰۰ میلادی) در شمال ایتالیا ساخته شدند؛ احتمالا در شهرهایی مثل ونیز یا پیزا. این عینک‌ها:
در این زمان، عینک کالایی لوکس بود و بیشتر در اختیار روحانیون، کاتبان و دانشمندان قرار داشت؛ داشتن عینک، نشانه‌ای از علم و طبقه اجتماعی بالا محسوب می‌شد.
با شروع دوره رنسانس در اروپا، توجه به علم، هنر و کتابت افزایش یافت و به‌دنبال آن، تقاضا برای عینک هم بیشتر شد.
در قرن‌های ۱۵ تا ۱۷ میلادی:
همزمان، سازندگان عینک رفته‌رفته فهمیدند که می‌توان با تغییر شکل و ضخامت عدسی، عیوب بینایی مختلفی را اصلاح کرد.
در این دوره کم‌کم عینک از یک ابزار صرفاً علمی، به وسیله‌ای برای زندگی روزمره تبدیل شد. طراحی‌ها هنوز ساده بودند، اما:
در اواخر قرن ۱۸، عدسی‌های دوکانونی (بایفوکال) معرفی شدند که برای دید دور و نزدیک در یک عدسی به‌کار می‌رفتند و زندگی افراد دچار چند نوع عیب انکساری را بسیار راحت‌تر کردند.
انقلاب صنعتی در قرن نوزدهم، نقطه عطف بزرگی در تاریخ عینک بود. ورود ماشین‌آلات به تولید شیشه و فلز، ساخت عدسی و فریم را:
کرد؛ به‌طوری که عینک از یک کالای لوکس، به ابزاری نسبتاً در دسترس برای عموم مردم تبدیل شد.
در این دوره:
از این زمان به بعد، عینک در بسیاری از کشورها به یکی از ضروری‌ترین ابزارهای پزشکی و بخشی از سیستم مراقبت از چشم تبدیل شد.
اگرچه انسان‌ها از زمان‌های بسیار دور دنبال راهی برای محافظت از چشم در برابر نور شدید خورشید بودند، اما عینک آفتابی مدرن داستان دیگری دارد.
بعضی منابع به استفاده از سنگ‌ها یا شیشه‌های تیره در چین باستان برای کاهش درخشش نور اشاره می‌کنند. بعدها در اروپا نیز از عدسی‌های دودگرفته یا تیره برای کاهش نور خورشید یا پنهان کردن حالات چهره استفاده شد.
در اوایل قرن بیستم، به‌خصوص با پیشرفت هوانوردی و افزایش حضور سربازان در محیط‌های پرنور، نیاز به محافظت واقعی در برابر پرتوهای خطرناک خورشید احساس شد. در این دوره:
امروز عینک آفتابی، هم یک ابزار پزشکی برای محافظت از شبکیه است و هم یکی از مهم‌ترین اکسسوری‌های دنیای مد.
در کنار تاریخ عمومی عینک، تاریخچه عدسی‌ها هم به‌تنهایی بسیار مهم و جذاب است.
تا حدود میانه قرن بیستم، بیشتر عدسی‌ها از شیشه‌های نسبتاً ضخیم و سنگین ساخته می‌شدند. مشکلات عمده این عدسی‌ها:
بااین‌حال، همین عدسی‌های شیشه‌ای دقت نوری خوبی داشتند و برای سال‌ها ستون فقرات صنعت عینک بودند.
با پیشرفت شیمی پلیمر، عدسی‌های پلاستیکی وارد بازار شدند؛ ابتدا از موادی مانند PMMA و سپس انواع پیشرفته‌تر. مزایای آن‌ها:
امروزه عدسی‌های عینک فقط یک تکه شفاف ساده نیستند؛ بلکه می‌توانند چندین تکنولوژی همزمان داشته باشند:
این تحول باعث شده امروز بتوان با یک نسخه دقیق، عدسی‌ای انتخاب کرد که هم از نظر کیفیت دید، هم از نظر راحتی و هم از نظر ظاهر، بهترین گزینه برای سبک زندگی فرد باشد.
وقتی از تاریخچه تکامل عینک صحبت می‌کنیم، فریم‌ها را هم نباید فراموش کنیم؛ چون آنچه مردم می‌بینند، قبل از عدسی، فریم است!
در قرون اولیه:
با گذشت زمان و پیشرفت در فلزکاری:
در قرن بیستم و بیست و یکم:
امروزه انتخاب فریم عینک، ترکیبی از عملکرد (راحتی و استحکام) و زیبایی (هماهنگی با فرم صورت و استایل شخصی) است.
در کنار عینک، لنزهای تماسی هم تاریخ جذابی دارند که روی تکامل کلی وسایل اصلاح بینایی اثر گذاشته است.
قرن‌ها قبل، ایده قراردادن وسیله‌ای شفاف روی سطح چشم بیشتر شبیه یک رؤیای علمی بود تا واقعیت. اما در قرن بیستم، به‌خصوص از نیمه آن به بعد، لنزهای تماسی پلاستیکی وارد بازار شدند و به‌مرور جای لنزهای شیشه‌ای سخت و آزاردهنده را گرفتند.
امروزه لنزهای تماسی:
بااین‌حال، عینک هنوز هم ایمن‌ترین و کم‌ریسک‌ترین گزینه روزمره برای اصلاح بینایی است؛ چون نیاز به تماس مستقیم با قرنیه ندارد و خطر عفونت و خشکی چشم در آن کمتر است.
در قرن ۲۱، تکامل عینک فقط به مواد و عدسی‌ها محدود نمانده؛ بلکه عینک به‌تدریج وارد دنیای تکنولوژی‌های هوشمند شده است.
استفاده مداوم از موبایل، لپ‌تاپ و تبلت باعث شده:
به همین دلیل، بسیاری از کلینیک‌های بینایی‌سنجی و فروشگاه‌های عینک، عدسی‌های ویژه‌ای برای کارمندان، دانشجویان و گیمرها پیشنهاد می‌کنند.
در سال‌های اخیر، شرکت‌های بزرگ تکنولوژی وارد حوزه عینک هوشمند شده‌اند. این عینک‌ها می‌توانند:
هرچند هنوز عینک‌های هوشمند به‌صورت گسترده جای عینک‌های کلاسیک را نگرفته‌اند، اما بدون شک بخشی از آینده تکامل عینک را تشکیل می‌دهند.
اگر بخواهیم تاریخچه عینک را در چند جمله خلاصه کنیم:
امروز هنگام انتخاب عینک، شما فقط یک ابزار ساده برای دیدن بهتر نمی‌خرید؛ بلکه بین:
یکی از مهم‌ترین تصمیم‌های بصری خود را می‌گیرید.
شناخت تاریخچه پیدایش و تکامل عینک کمک می‌کند بهتر بفهمیم چرا این وسیله کوچک، چنین نقش بزرگی در کیفیت زندگی ما بازی می‌کند و چرا ارزش دارد برای انتخاب درست آن، وقت و دقت بیشتری بگذاریم.
۶ دی ۱۴۰۱
بیماری قوز قرنیه چه علائمی دارد و روش‌های تشخیص آن کدام‌اند؟
۳۰ آذر ۱۴۰۲
چه کسانی می‌توانند از لنزهای ارتوکراتولوژی (لنز شارژی یا شبانه) استفاده کنند؟
۲۵ دی ۱۴۰۲
چگونه از پیشرفت ضعیفی چشم، جلوگیری کنیم؟
تمامی حقوق این مجموعه متعلق به دکتر امیر اسهرلوس است.
طراحی وب‌سایت: هورماه
